Μία βιολογική εξήγηση της δυσκολίας επικοινωνίας στις ανθρώπινες σχέσεις

   Οι άνθρωποι κάνουμε πολύ συχνά ένα μεγάλο και βασικό λάθος, νομίζουμε ότι αυτό που λέμε σε κάποιον άλλον, αυτός το εκλαμβάνει όπως εμείς το εννοούσαμε. Νομίζουμε δηλαδή ότι ο «δέκτης» του μηνύματος το αντιλαμβάνεται όπως το αντιλαμβανόμαστε εμείς (ο πομπός).

Υπάρχει όμως μία σημαντικότατη παράμετρος η οποία συχνά «αλλοιώνει» το νόημα του μηνύματος.

  Η παράμετρος αυτή είναι ο τελείως μοναδικός τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος του κάθε ανθρώπου επεξεργάζεται τα διάφορα ερεθίσματα. Διαφορετικότητα η οποία οφείλεται όχι τόσο σε «κατασκευαστική» διαφορά του εγκεφάλου μας, αλλά σε διαφορετικότητα στην «διαδικασία» επεξεργασίας των μηνυμάτων.

  Πριν αναφερθούμε σε βασικές διαφορές του γυναικείου και αντρικού εγκεφάλου, θα ήταν χρήσιμο να δώσουμε ένα παράδειγμα σε αυτό που αναφέραμε παραπάνω. Ας πούμε για παράδειγμα ότι μία γυναίκα σχολιάζει στην φίλη της ότι δείχνει σαν να πήρε κάποιο βάρος από τότε που έχει να την δει.

Αν η φίλη της είναι κάπως ανασφαλής με την εμφάνιση της, κάτι το οποίο έχει να κάνει με την «εικόνα» που έχει σχηματισμένη στο μυαλό της για τον εαυτό της, θα ενοχληθεί πολύ, ακόμη και αν δεν έχει πάρει καθόλου βάρος.

Σε άλλη περίπτωση, το σχόλιο αυτό μπορεί να μην αγγίξει καθόλου έναν άνθρωπο που είναι σίγουρος για την εικόνα του, ή να μην θεωρήσει έστω το σχόλιο κακοπροαίρετο.
  Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι αντιδρούμε διαφορετικά σε παρόμοια ερεθίσματα ή μηνύματα?
  Όταν λαμβάνουμε ένα μήνυμα ή ερέθισμα, ο εγκέφαλος μας, ταχύτατα εκτελεί τις ακόλουθες διαδικασίες, αντιλαμβάνεται το μήνυμα (λειτουργία της αντίληψης), το επεξεργάζεται (λειτουργία της νόησης), και το συνειδητοποιεί (λειτουργία της συνείδησης).

Οι λειτουργίες αυτές γίνονται αστραπιαία, σχεδόν ταυτόχρονα, και παράλληλα με την λειτουργία της μνήμης. Τι ρόλο παίζει η μνήμη μας?  Σημαντικότατο και λειτουργεί πάντοτε όποτε σκεφτόμαστε, όπως η μνήμη σε έναν υπολογιστή.

Ο εγκέφαλος μας για την ακρίβεια είναι ένας πανίσχυρος υπολογιστής, ο οποίο για να κατανοήσει καταστάσεις, ανατρέχει στην μνήμη συνεχώς.

Ακόμη κι αν αντιμετωπίζουμε μία εντελώς νέα κατάσταση, το μυαλό μας ανατρέχει στην μνήμη, στις εμπειρίες, ψάχνοντας ομοιότητες με άλλες καταστάσεις που έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν.
 

  Η Προσωπικότητα μας θα μπορούσαμε απλά να πούμε ότι είναι μαθημένοι και παγιωμένοι τρόποι (στην μνήμη μας φυσικά) με τους οποίους αντιδρούμε απέναντι στο περιβάλλον. Μπορούν να αλλάξουν, αλλά όχι εύκολα και όχι από τη μια στιγμή στην άλλη.  Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, την οποία αποκαλούμε αυτοεικόνα, είτε αφορά την εμφάνισή μας, είτε τις ικανότητες και δεξιότητες μας, είναι και αυτή κάτι που σχηματίζεται κατά την ανάπτυξή μας και υπάρχει «αποθηκευμένη» στην μνήμη μας.
 

  Κατ αυτόν τον τρόπο ένας ενήλικας ο οποίος μεγάλωσε με τους γονείς του να παίρνουν πρωτοβουλία για τα πάντα στην ζωή του, θα δυσκολεύεται να εμπιστευτεί τον εαυτό του και στην ενήλικη ζωή.

Η αυτοπεποίθηση ως μέρος της αυτοεικόνας μας δημιουργείται και αποθηκεύεται στην μνήμη μας όταν ο εγκέφαλός μας παρατηρεί και συνειδητοποιεί ότι μπορεί και ανταποκρίνεται με επιτυχία σε διάφορες καταστάσεις.

  Αναφερθήκαμε σε παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία των ανθρώπων, ανεξαρτήτως φύλου, εστιάζοντας στην λειτουργία της μνήμης και των ατομικών εμπειριών του κάθε ανθρώπου, οι οποίες  «φιλτράρουν» και ερμηνεύουν με μοναδικό τρόπο, τα μηνύματα που λαμβάνουμε και τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε.Γυναίκες και άντρες , δυσκολεύονται πολλές φορές στις διαπροσωπικές σχέσεις εξαιτίας διαφορών (οι οποίες στατιστικά υπάρχουν στα δύο φύλα) τις οποίες δεν γνωρίζουν και επομένως δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν.
 

  Ο γυναικείος εγκέφαλος έχει μία αυξημένη ικανότητα στην αναγνώριση συναισθηματικών εκφράσεων του προσώπου. Μπορεί εύκολα δηλαδή να αντιληφθεί αν ένας άνθρωπος είναι χαρούμενος, λυπημένος, θυμωμένος.

Συχνά όμως, οι γυναίκες λανθασμένα θεωρούν ότι και οι άντρες έχουν αυτή την δυνατότητα, και θυμώνουν που αυτοί δεν αντιλαμβάνονται τα μη λεκτικά μηνύματα που τους περνάνε οι γυναίκες.

Πολύ συχνά ένας ειδικός θα ακούσει από μία γυναίκα για τον σύντροφό της « μα αφού του το δείχνω, δεν καταλαβαίνει. Χρειάζεται και να το πω?» 

Η απάντηση είναι βεβαίως και ναι. Πάρα πολλά προβλήματα στην επικοινωνία προκύπτουν όταν θεωρούμε ότι το μυαλό του άλλου λειτουργεί όπως το δικό μας και αντιλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο τις καταστάσεις.
Επομένως είναι απαραίτητο λεκτικά να περιγράψουμε στον άλλον το πως αντιλαμβανόμαστε μία κατάσταση και να σιγουρευτούμε ότι και αυτός καταλαβαίνει τι εννοούμε. Και στην λεκτική επικοινωνία μπορούν να γίνουν λάθη, καθώς αναφέραμε ότι φιλτράρουμε τα μηνύματα με βάση τις εμπειρίες μας.  Ο ανδρικός εγκέφαλος δυσκολεύεται περισσότερο στο να περιγράψει λεκτικά συναισθηματικές καταστάσεις.

Σε πολλούς έχει τύχει να περάσουν μία κατάσταση στην οποία να αδυνατούν να περιγράψουν με λόγια τα συναισθήματα που τους προκάλεσε.

Όταν προσπαθούμε να περιγράψουμε με λέξεις ένα συναίσθημα , ουσιαστικά προσπαθεί ο λογικός μας εγκέφαλος ο οποίος « χειρίζεται» την γλώσσα, να «διαβάσει» και να περιγράψει αυτό που νιώθει ο συναισθηματικός μας εγκέφαλος.

Ιδιαίτερα και λόγω ανατροφής, τα κορίτσια μεγαλώνουν με μεγαλύτερη ενθάρρυνση από τους γονείς στο να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, κάτι που σημαίνει μεγαλύτερη εξάσκηση και επομένως ανάπτυξη της ικανότητας αυτής, ενώ στα αγόρια συνήθως δεν υπάρχει αυτή η ενθάρρυνση.
Δεν είναι παράξενο λοιπόν, συχνά οι ενήλικοι άνδρες να παρουσιάζουν αυτή την αδυναμία έκφρασης, η οποία λανθασμένα εκλαμβάνεται ως σκληρότητα χαρακτήρα.

Παρόλα αυτά η ικανότητα αυτή μπορεί και πάλι να αναπτυχθεί με ενθάρρυνση προς τον άνδρα να προσπαθεί να περιγράψει τα συναισθήματά του.

Συχνά η αποφυγή συζητήσεων από τον άνδρα γίνεται λόγω της έλλειψης της ικανότητας αυτής.
Παρατηρώντας και μόνο, πως κάποιοι άνθρωποι βιώνουν άγχος σε κάποιες καταστάσεις, ενώ κάποιοι άλλοι σε τελείως διαφορετικές, αντιλαμβανόμαστε ότι καθοριστικός παράγοντας για το άγχος, είναι τι θεωρεί ο εγκέφαλος μας ως απειλή, ενώ για τον άλλον μπορεί να μην είναι.

Ανάλογα, προκειμένου να επικοινωνήσουμε σωστά με τον άλλον, είτε είναι εργασιακός χώρος, είτε διαπροσωπική σχέση, η απάντηση βρίσκεται σε μία ικανότητα εκπαιδεύσιμη, την ενσυναίσθητη.

Την προσπάθεια δηλαδή να αφήσουμε έστω προσωρινά την δική μας οπτική των πραγμάτων με βάση τις δικές μας εμπειρίες, και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε πως αντιλαμβάνεται την ίδια κατάσταση ο άνθρωπος με τον οποίο θέλουμε να έχουμε πραγματική και ποιοτική επικοινωνία.

Αυτός είναι και ο σκοπός που σε μεγάλους οργανισμούς γίνονται και ομάδες συζήτησης των εργαζομένων με συντονιστή ειδικό ψυχολόγο.

Νικόλαος Βακόνδιος

Ψυχολόγος
Πτυχιούχος Αριστοτελείου Παν/μίου ΘεσσαλονίκηςΙατρείου 2108613873
Κιν. 6945889963
E-mail: n.vakondios@nvakondios.gr www.nvakondios.gr